در احکام برنامه ششم توسعه، ۱۹ بند تخصصی مرتبط با حوزه زنان و خانواده وجود دارد، که در سه بخش اصلی در سه حوزه اصلی حمایت از خانواده با رویکرد آسیب‌شناسانه و تجویزی،عدالت جنسیتی و حمایت از زنان سرپرست خانوار تعریف شده‌است.
در احکام برنامه ششم توسعه، ۱۹ بند تخصصی مرتبط با حوزه زنان و خانواده وجود دارد، که در سه بخش اصلی در سه حوزه اصلی زیر تعریف شده است؛
- حمایت از خانواده با رویکرد آسیب‌شناسانه و تجویزی در جهت کاهش میانگین سن ازدواج، کاهش طلاق و افزایش فرزندآوری؛
- عدالت جنسیتی؛
- حمایت از زنان سرپرست خانوار.
این گزارش با در نظر گرفتن اهداف کمی، زمان تصویب آیین نامه‌ها و دستورالعمل‌های مرتبط و بهبود شاخص‌های مرتبط با حوزه‌ها مورد بررسی، تالیف شده است
بررسی‌های این ارزیابی به ۳۱ درصد عدم تحقق احکام، ۱۰ درصد تحقق کامل احکام، ۲۶ درصد تحقق ناقص و ۳۱ درصد عدم امکان سنجش تحقق (و یا عدم تحقق احکام به دلیل کیفی بودن) احکام، اشاره می‌کند.
ابتدا به طبقه بندی بند‌ها بر‌اساس میزان تحقق احکام و سپس به دلایل اصلی عدم اجرای آن‌ها میپردازیم.
عدم تحقق ۳۱ درصد از احکام شامل:
- بند “ت” ماده ۸۰ (تهیه و اجرای کامل طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار)؛
- بند “الف” ماده ۱۰۲ (کنترل و کاهش میانگین سن ازدواج به میزان ۱۰ درصد نسبت به سال پایه)؛
- بند “ت” ماده ۱۰۲ (زمینه سازی جهت افزایش نرخ باروری به حداقل ۲.۵ فرزند به ازای هر زن در سن باروری)؛
- بند “ج” ماده ۱۰۲ (آموزش و مشاوره مستمر و مسئولانه نوجوانان و جوانان با اولویت خانواده‌ها قبل، حین و دست کم ۵ سال پس از ازدواج با برخورداری خدمات مشاوره و روانشناسی از تسهیلات و مزایای بیمه‌های پایه و تکمیلی(عدم تحقق مشاوره ازدواج حین و پس از ازدواج عدم تحقق ساز و کار بیمه مشاوره))؛
- بند “ذ” ماده ۱۰۲ (تعیین ستاد ملی زن و خانواده جهت هدایت، ایجاد هماهنگی بین بخشی، نظارت کلان بر برنامه‌ها، اقدامات و ارزیابی عملکرد مربوط به وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط و نهادهای عمومی و تشکل‌های مردمی و نیز بسیج ملی)؛
- بند “پ” ماده ۱۰۳ (تامین خوابگاه‌های برای دانشجویان متاهل با اولویت زوجین دارایی فرزند)؛
- بند “الف” ماده ۱۰۴ (تکلیف سازمان بهزیستی به کنترل و کاهش نرخ طلاق به میزان ۲۰ درصد از طریق مرکز فوریت‌های اجتماعی و مددکاری و مراکز مشاوره و خدمات روانشناسی)؛
تحقق ناقص ۲۶ درصد احکام شامل:
- تبصره ۴ ماده ۹۴ (اختصاص بخشی درآمد حاصل از مالیات ارزش‌افزوده بر واردات سیگار به حوزه ازدواج و اشتغال جوانان)؛
- ماده ۱۰۱ (سازماندهی و تقویت جایگاه سازمانی امور زنان و خانواده در دستگاه و اعمال رویکرد عدالت جنسیتی بر مبنای اصول اسلامی در سیاست‌ها، برنامه‌ها و طرح‌ها)؛
- بند “چ” ماده ۱۰۲ (ارائه تسهیلات و امکان ساخت و اجاره مسکن با اولویت زوجهای دارای فرزند)؛
- بند “ح” ماده ۱۰۲ (تمهیدات لازم از قبیل ارائه تسهیلات جهت افزایش سلامت ازدواج و درمان ناباروری)؛
- بند “ب” ماده ۱۰۳ (ایجاد بیمه اجتماعی زنان خانه‌دار حداقل دارای سه فرزند)؛
تحقق ۱۰ درصد احکام شامل:
- بند “ت” ماده ۱۰۲ (حمایت و توسعه بیمه سلامت بیمه پایه و تکمیلی برای مادران در کلیه مراحل دوران بارداری تا پایان دوران شیرخوارگی)؛
- بند “الف” ماده ۱۰۳ (اختصاص سه روز مرخصی تشویقی برای کلیه مردان شاغل در قوای سه گانه، بخش‌های دولتی و عمومی غیردولتی که صاحب فرزند می‌شوند).
عدم امکان سنجش ۳۱ درصد احکام شامل:
- بند “ب” ماده ۱۰۲ (حمایت، پشتیبانی و ارتقای معیشت و اقتصاد خانواده از طریق توسعه مشاغل خانگی، بنگاه‌های زود بازده اقتصادی و تعاونی‌های تولیدی روستایی و خانواده محور)؛
- بند “پ” ماده ۱۰۲ (مقابله فعال و هوشمند با جنگ نرم در عرصه خانواده و منع نشر برنامه‌های مخل ارزش‌ها و برنامه‌سازی، آموزش، پژوهش و تبلیغ)؛
- بند “ث” ماده ۱۰۲ (پشتیبانی و حمایت از ترویج ازدواج موفق، پایدار و آسان، فرزندآوری و تربیت فرزند صالح، ارزش دانستن ازدواج و فرزندآوری)؛
- بند “خ” ماده ۱۰۲ (تمهیدات لازم جهت بهره‌مندی از قضات و وکلای مجرب با اولویت وکلای متاهل، با ارائه آموزش‌های لازم در جهت تشویق صلح و سازش زوجها)؛
- بند “خ” ماده ۱۰۲ (تمهیدات لازم جهت بهره‌مندی از قضات و وکلای مجرب با اولویت وکلای متاهل، با ارائه آموزش‌های لازم در جهت تشویق صلح و سازش زوجها)؛
- بند “ب” ماده ۱۰۴ (تکلیف سازمان صدا و سیما به ترویج ازدواج، ضد ارزش بودن طلاق و آسیب‌های اجتماعی آن برای زوجها و فرزندان، فرهنگ افزایش پایبندی زوجها به خانواده و حفظ حرمت خانواده).
مهمترین موانع تحقق احکام چه ناقص و چه کامل به شرح زیر است؛
- فقدان شفافیت تعاریف عبارات
- استفاده از عبارات سیال
- کلی بودن مفاهیم
- تعارضات گفتمانی
- ساده انگاری مسائل
- کلی‌نگری و محدود کردن مسائل چند بعدی به یک بعد
- عدم توجه به لزوم پیش بینی و تامین اعتبارات با توجه به بار مالی قابل توجه، برای اجرای برخی احکام
- عدم تخصیص کامل اعتبارات به حوزه‌های مربوطه
- عدم اولویت حوزه جوانان جهت تخصیص اعتبارات
- توزیع منابع بین سایر ذی‌نفعان پیش از اجرای مفاد تبصره‌ها
- عدم تعیین اهداف کمی جهت سنجش عملکرد و یا تدوین اهداف کمی آرمان‌گرایانه و غیر‌واقعی
- جابجایی هدف به جای ارائه راهبرد
- عدم شفافیت شاخص‌های عملیاتی و یا عدم وجود شاخص‌های عملیاتی
- عدم وجود و یا عدم تعریف راهبرد و اقدامات مشخص
- فقدان وجود یک متولی مشخص برای برنامه‌ها و اجرای آن‌ها
- ضعف در ساختار دبیرخانه ستاد ملی زنان و خانواده به جهت انجام وظایف محوله و عدم تناسب نیروها و کارشناسان با وظایف محول شده
- فقدان هماهنگی میان دستگاهی
- موازی کاری دستگاه‌ها به علت تعدد نهادهای مسئول در بعضی زمینه‌ها مثل مشاوره خانواده
- عدم تامین زیرساخت‌های مورد نیاز
- فقدان ساز و کار مناسب جهت اعطای تسهیلات
- عدم توجه به نقش و جایگاه برخی دستگاه‌ها در زمینه‌های مختلف
- عدم همراهی بخش خصوصی
