با روش فعلی به سوی رفاهیات نمی‌رویم
افقه عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: الان و در شرایط فعلی معیشت و رفاه جزو اولویت‌ها نیست و با تداوم روش و شیوه های فعلی فقط فقر تولید خواهد شد.
دکتر سید مرتضی افقه در گفت‌وگویی اختصاصی با ماهنامه گفت‌وگوی اجتماعی یک مرور تاریخی به سیاست‌های رفاهی در چند دهه اخیر داشته‌است. وی در این گفت‌وگو به تاثیر آموزه‌های دینی در جهت ایجاد محرک‌های بسیاری برای نیل به اهداف اقتصادی تاکید کرد و اظهار داشت:«علی‌رغم این واقعیت، الان و در شرایط فعلی معیشت و رفاه جزو اولویت ها نیست و با تداوم روش و شیوه‌های فعلی فقط فقر تولید خواهد شد.»
مرتضی افقه با تاکید بر اینکه اگر تولید متکی به فکر و اندیشه نیروهای داخلی نباشد، درآمد پایداری ایجاد نمی‌شود، از لزوم کاهش وابستگی به نفت گفت:«امروز هم اگر از روی ناچاری وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی کم شده باشد؛ اما وابستگی کل اقتصاد و تولید ملی به نفت کم نشده‌است. در واقع برای توسعۀ کشور، قطع یا کاهش وابستگی GDP به نفت مهم است.»
وی در ادامه به توضیح بیشتری در باب اهمیت کاهش درآمد از منابع طبیعی پرداخت:«از نظر من توسعه زمانی اتفاق می‌افتد که تولید به فکر و اندیشه و ابداع آدم‌ها متکی شود؛ نه به منابعی خارج از انسان مثل نفت و منابع دیگر. وقتی نگاه به منابعی غیر از انسان باشد، می‌شود شرایط حال، نفت که تحریم شود، سراغ معادن و منابع طبیعی دیگر می‌روند؛ بنابراین به جای آنکه تولید و صادراتمان محصول فکر و اندیشه نیروهای داخلی باشد، بر اساس استخراج و صدور محصولات معدنی، مشتقات نفتی و پتروشیمی است. الان مسئولان کشور به افزایش صادرات غیرنفتی تفاخر می‌کنند، اما وقتی فهرست محصولات صادراتی را مشاهده می‌کنیم باز هم پر است از مواد معدنی و کشاورزی به صورت فله یا محصولات پتروشیمی که صنایعی سرمایه‌بر هستند و اشتغال کمی ایجاد می‌کنند و بنابراین از منافع آن هم تعداد محدودی از سرمایه‌گذاران آن منتفع می‌شوند.»
افقه در این گفت‌وگو از سیاست‌های تعدیل اقتصادی انتقاد کرد و از تداوم رویکردهای لیبرالی در حوزه اقتصاد گفت:«در زمان دولت پنجم و ششم عده‌‌ای اقتصاد خوانده طرفدار بازار آزاد، سیاست‌های لیبرالی را به نام سیاست تعدیل به کشور تحمیل کردند. سیاست تعدیل دولت پنجم و ششم همان‌گونه که از همان ابتدا مشخص بود با شکست مواجه شد؛ اما بعد از آن ۲ بار دیگر این سیاست شکست خورده که موجب افزایش شدید قیمت‌ها می‌شد، به نام جراحی اقتصاد به مردم کشور، تحمیل شد. این ۲ بار اواخر دورۀ دولت دهم و در دولت سیزدهم در سال ۱۴۰۱ بود. این جراحی‌های تجویزی توسط طرفداران اقتصاد آزاد هر ۳ بار شکست خورده و تنها موجب ریزش تعداد بیشتری از مردم به زیر خط فقر گردید.»
سید مرتضی افقه در ادامه مثالی از تاریخ معاصر کشور بیان کرد:«در همان دوران (دولت سازندگی) ۳۰ میلیارد دلار وام گرفته شد و والی امر اظهار داشت که این وام را صرف هزینه‌های جاری نمی‌کنیم و در حوزه‌های مثل نیشکر یا فرودگاه امام سرمایه‌گذاری می‌کنیم، اما الان ۳۵ سال پس از آن تاریخ صنعت نیشکر که قرار بود ۸ ساله تمام شود، تنها ۱۴ کارخانه از ۲۱ کارخانه راه اندازی شده‌است. در طرح اولیه قرار بود علاوه بر ۷ کارخانۀ تولید شکر، حدود ۱۴ صنعت از محصولات جانبی نیشکر تاسیس شود تا با تولید این صنایع، سالانه ۳۰۰-۴۰۰ میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی از عدم واردات کالاهای مشابه داشته‌باشیم، پس می‌توانستیم قسط وام ۳۰ میلیارد دلاری خود را بدهیم. می‌گفتند فرودگاه امام خمینی را می‌سازیم که از ترانزیت آن ۲۰۰-۳۰۰ میلیون دلار در سال درآمد داشته باشیم، پس نگران تکرار تجربۀ کشورهای آمریکای لاتین نباشید. ۳۰ میلیارد دلار را گرفتند، اما برنامه‌های مربوط به فرودگاه امام‌خمینی طبق آن برنامه پیش نرفت و الان ۳۵ سال بعد از آن تاریخ، می‌بینیم که فرودگاه امام حتی از ارائه خدمات کافی به پروازهای خارجی خود ما بازمانده‌است چه رسد به اخذ درآمد ارزی از پروازهای ترانزیتی و البته کشورهای امارات و قطر به‌رغم عدم صرفۀ اقتصادی برای پروازهای بین شرق و غرب جای ایران را با تاسیس فرودگاه‌های عظیم بین‌المللی گرفتند.»
منبع: ماهنامه گفتگوی اجتماعی
منتشر شده در ماهنامه گفتگوی اجتماعی شماره 6 توسعه نامتوازن
